Czy zadośćuczynienie podlega opodatkowaniu?

Uzyskane po szkodzie odszkodowanie może wynosić od kilku do nawet kilkuset tysięcy złotych. Mimo, że ma być rekompensatą za doznane krzywdy i nie ma być źródłem wzbogacenia, pojawia się pytanie czy podlega ono opodatkowaniu i na jakich zasadach? Czy wszystkie składowe uzyskanego odszkodowania na równi podlegają opodatkowaniu, czy w całości są z niego zwolnione? Na te i inne zagadnienia postaram się odpowiedzieć w niniejszej publikacji.

Czy zadośćuczynienie podlega opodatkowaniu?

Odszkodowanie, które Towarzystwa Ubezpieczeń wypłacają za szkody na osobie – czyli ból i cierpienie po wypadku to zadośćuczynienie. Jak sama nazwa wskazuje, ma ono za zadanie zadośćuczynić skutkom wypadku. Obejmuje przede wszystkim roszczenia związane z uszczerbkiem na zdrowiu osoby poszkodowanej w wypadku lub innym zdarzeniu odszkodowawczym. Przy ocenie wysokości zadośćuczynienia uwzględnia się także psychiczny aspekt doznanej szkody –  wszystkie traumy, urazy psychiczne, lęki, zaburzenia adaptacyjne po wypadkach.  Równocześnie na wysokość przyznanego zadośćuczynienia wpływa także intensywność i czas trwania doznanych cierpień, długotrwałość i uciążliwość procesu leczenia oraz rekonwalescencji, stres, trwałe skutki w postaci np blizn, kalectwa, niemożność z uczestnictwa w życiu rodzinnym czy społecznym oraz utrata możliwości wykonywania pracy czy rozwoju zawodowego.

Tak wiele aspektów zadośćuczynienia wpływa na wysokość przyznanej sumy – im większe i trwalsze skutki zdarzenia, tym kwota uznanego świadczenia będzie wyższa. W przypadku znacznego uszczerbku na zdrowiu i nieodwracalnych następstw wypadku kwota ta może osiągnąć nawet od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy złotych. Dodatkowo, jeśli Poszkodowany trwale utracił możliwość zarobkowania albo znacznie zwiększyły się jego potrzeby życiowe i koszty leczenia, może uzyskać od Ubezpieczyciela comiesięczną rentę – również w wysokości od kilkuset do kilku tysięcy złotych.

Dodatkowym roszczeniem w szkodach na osobie jest także odszkodowanie, a więc zwrot wszystkich kosztów i celowych wydatków związanych z leczeniem powypadkowym – refundacja kosztów leków, opatrunków, sprzętu rehabilitacyjnego, dojazdów do lekarzy, ale również opieki osoby trzeciej oraz uszkodzonych rzeczy osobistych, a także utraconych, na skutek niedyspozycji powypadkowej, dochodów.

Łącznie suma uzyskanych świadczeń może być naprawdę spora, tym samym może dla Poszkodowanych stanowić znaczny zastrzyk finansowy. W takich wypadkach (szczególnie przy corocznych rozliczeniach z podatku) pojawia się wątpliwość dotycząca opodatkowania uzyskanych środków z odszkodowania.

Zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody poza wymienionymi w art  21, 52, 52a i 52c  ww. Ustawy.

Zasadą jest, iż wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalenia wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Art. 21. 1. Wolne od podatku dochodowego są:

3) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94, z późn. zm.) 

3c) odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość;

4) kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

1. a) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c,
2. b) dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a;

Reasumując, otrzymane odszkodowania oraz inne świadczenia z tytułu ubezpieczeń osobowych lub majątkowych (także w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego), niezależnie od tego czy zostały przyznane na podstawie decyzji ubezpieczyciela, ugody pozasądowej lub sądowej, są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie ma więc konieczności wykazywania ich rocznym zeznaniu podatkowym.

Odsetki z odszkodowania i zadośćuczynienia

Jeśli Ubezpieczyciel lub sam sprawca szkody spóźnia się z wypłatą należnego odszkodowania, lub wypłaca jedynie część, zaś pozostałą kwotę ze znacznym opóźnieniem (dopiero po wezwaniu do zapłaty lub wyroku sądowym) – oprócz należności głównej wypłaca także odetki ustawowe za zwłokę.

Kwestię odsetek reguluje art 481 k.c:

Art 481 § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Odsetki, chociaż są uzupełnieniem odszkodowania czy zadośćuczynienia nie są już, tak jak one, traktowane. Ubezpieczyciel rozdziela wypłacane kwoty na: kwotę główną (zadośćuczynienie), odszkodowanie (zwrot poniesionych kosztów) oraz odsetki.

Zgodnie z art. 20 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1822 ze zm.) – do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Przepis ten ma zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenia główne.

Zwolnienie od opodatkowania zadośćuczynienia nie powoduje równoczesnego zwolnienia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Tym samym odsetki należy wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym w pozycji „inne przychody”.

Po wypłacie zadośćuczynienia oraz zasądzonych odsetek Towarzystwo Ubezpieczeń wystawia osobie Poszkodowanej PIT-8C ze wskazaną kwotą odsetek – jest to formularz, który wskazuje na przychody z innych źródeł (od których nie została pobrana zaliczka na podatek dochodowy) – obowiązek odprowadzenia za nie podatku spoczywa więc na podatniku.

Choć istnieją różne prawne interpretacje przepisów o podatku dochodowym, wskazujące na zwolnienie z opodatkowania także odsetek, warto jednak pamiętać, że fiskus ma 5 lat na skontrolowanie podatnika. Warto więc dopełnić formalności i opłacić podatek od odsetek, niż pokryć sporą karę za brak dopełnienia tego obowiązku.

Autor: Marta Sordon, Specjalista ds. likwidacji szkód

Sprawdź czy masz prawo do zadośćuczynienia po wypadku.