W pierwszej kolejności środki z OFE i ZUS dziedziczy małżonek, ew. były współmałżonek (tzw. wypłata transferowa)
Jeżeli w małżeństwie nie została podpisana intercyza, współmałżonkowi (lub byłemu współmałżonkowi) przysługuje 50% środków zgromadzonych na rachunku podczas trwania małżeństwa. W przypadku, kiedy międzyczasie została ustalona rozdzielność majątkowa (rozwód, separacja, umowa małżeńska), małżonek i ew. były współmałżonek mogą otrzymać tylko część środków (za czas trwania wspólnoty majątkowej).
Ich wypłata w formie gotówkowej jest niemożliwa, chyba, że zostaną spełnione określone warunki, tj.
- ukończenie przez małżonka 60 lat (kobiety) lub 65 (mężczyźni),
- nabycie przez małżonka praw do emerytury,
- nabycie przez małżonka praw do zaopatrzenia emerytalnego,
- nabycie przez małżonka prawa do uposażenia w stanie spoczynku,
- jeżeli rachunek emerytalny został założony po 1.01.2002 a środki na nim zgromadzone nie przekroczyły 150% przeciętnego wynagrodzenia (przy tym członek funduszu był urodzony przed 1.01.1969,
- jeżeli rachunek został założony przed 1.01.2002 a środki na nim zgromadzone nie przekroczyły 50% przeciętnego wynagrodzenia.
Powyższe środki są przekazywane współmałżonkowi (byłemu współmałżonkowi) w formie wypłaty transferowej na jego konto w OFE. Oznacza to, że są one przeznaczone na poczet jego przyszłej emerytury.
Wypłata środków z OFE/ZUS dla osób uposażonych
Osoba będąca płatnikiem składek przez cały czas członkostwa w OFE, może wyznaczyć, tzw. osoby uposażone do odbioru środków w postaci gotówki. Warto wiedzieć, że nie muszą to być osoby z rodziny, tylko dowolnie wybrane przez członka OFE.
Osoby uposażone, wskazane w umowie mają pierwszeństwo nawet przed spadkobiercami. Wysokość wypłaty dla nich zależy od udziału procentowego jaki został wpisany przez uczestnika OFE w treści umowy.
W sytuacji kiedy członek OFE zmarł przed śmiercią uposażonego, ów ma prawo do środków zgromadzonych na rachunku – zgodnie z zapisanym procentem. Po śmierci uposażonego prawo do tych środków zyskują jego spadkobiercy.
Inaczej bywa, jeżeli jeżeli uposażony zmarł wcześniej niż członek OFE – jeżeli był jedynym beneficjentem środków, wtedy prawo do środków mają spadkobiercy członka Funduszu. Natomiast jeżeli było więcej uposażonych – środki przeznaczone dla zmarłego uposażonego – zostaną proporcjonalnie podzielone między nich.
Oczywiście jako osoba uposażona może zostać wskazany małżonek osoby zmarłej. Wtedy otrzymuje zarówno transfer jak i wypłatę w gotówce.
W przypadku wskazania osób uposażonych postępowanie spadkowe nie jest konieczne.
Wypłata środków z OFE/ZUS dla spadkobierców
Jeżeli w umowie OFE nie zostały wskazane osoby uposażone, środki po zmarłym członku Funduszu należą się jego spadkobiercom. Aby mogli je otrzymać musi zostać przeprowadzone postępowanie spadkowe. Pierwsi w kolejce są małżonek oraz dzieci zmarłego, a jeżeli ich nie ma to rodzice oraz wnuki. Muszą oni posiadać akt poświadczenia dziedziczenia lub prawomocne postanowienie sądu. Często też TU żąda sporządzenia umowy o dział spadku. Na tej podstawie zostanie dla nich zrealizowana wypłata gotówkowa.
Dziedziczenie przymusowe środków z ZUS/OFE
Warto wspomnieć, że w przypadku kiedy nie ma zarówno uposażonych jak i spadkobierców, prawo dziedziczenia środków z OFE oraz subkonta ZUS mają tzw. dziedzice przymusowi (np. Gmina lub Skarb Państwa).
Czas oczekiwania na wypłatę środków z OFE i ZUS – okienka transferowe
Wypłaty transferowe na rachunek małżonka zmarłego są realizowane w określonych terminach, tj. w ostatni dzień roboczy lutego, maja, sierpnia i listopada. Przekazanie środków następuje nie wcześniej niż miesiąc po złożeniu wszystkich wymaganych dokumentów.
Jeżeli współmałżonek nie ma swojego rachunku w żadnym OFE, wtedy Fundusz założy taki rachunek u siebie i tam dokona transferu należnej mu części środków.
Środki dla uposażonych lub spadkobierców są wypłacane w ciągu ok. 3 miesięcy od momentu złożenia wniosku wraz z dokumentami. Najczęściej w jednorazowej kwocie, chociaż bywają sytuacje, że wypłata jest realizowana w ratach. Nie mogą one jednak być wypłacane dłużej niż przez 2 lata.
Dziedziczenie składek z subkonta ZUS odbywa się na tych samych zasadach co w OFE. Tym samym jeżeli zmarły pozostawał w związku małżeńskim, to 50% środków idzie na subkonto w ZUS współmałżonka w formie transferu, natomiast reszta środków w gotówce jest przeznaczona dla uposażonego/uposażonych lub w przypadku ich braku – spadkobierców. Oczywiście uposażonym może być też małżonek zmarłego. W przypadku posiadania przez zmarłego rachunku w OFE oraz subkonta w ZUS wniosek wystarczy złożyć do funduszu. Po dokonaniu wypłaty powiadomi on ZUS o tym, komu i w jakim stopniu przekazał środki a ZUS w ciągu 3 miesięcy zrealizuje wypłatę w tej samej formie.
Osobno wnioski do ZUS (bez udziału OFE) składa się, gdy osoba zmarła pobierała już emeryturę (nie dłużej niż 3 lata). Wtedy wszystkie składki były już wtedy zgromadzone w ZUS (tzw. suwak bezpieczeństwa). Oczywiście warunkiem koniecznym jest wcześniejsze posiadanie przez zmarłego konta w OFE. Jeżeli go nigdy nie miał, dziedziczenie środków z ZUS nie jest możliwe, gdyż wszystkie podlegają pod tzw. I filar, który nie podlega dziedziczeniu.
Autor: Izabela Stryjewska, Specjalista ds. szkód osobowych
