Testament a dziedziczenie środków z OFE i ZUS

Warto zaznaczyć, że jeżeli w umowie OFE  była wskazana osoba uposażona i dodatkowo zmarły sporządził testament – nie uprawnia on wskazanych osób do dziedziczenia środków zgromadzonych na rachunku OFE oraz subkoncie ZUS. Zgodnie z procedurami pierwszeństwo ma zawsze uposażony, nawet jeżeli w testamencie zostały wskazane zupełnie inne osoby. Chyba, że wskazanie jest identyczne, czyli wskazuje na tę samą osobę, wtedy nie ma problemu. Chcąc zmienić uprawnionego nie wystarczy spisać testament – należy zmienić adnotację w OFE.

Dziedziczenie środków z OFE i ZUS a przejęcie długów zmarłego

Środki z OFE i ZUS a odrzucenie oraz przyjęcie spadku

Środki z OFE na mają nic wspólnego z dziedziczeniem ustawowym. Uposażony (beneficjent) w umowie OFE aby przejąć środki, może bez obaw odrzucić spadek ( z ewentualnym długiem), w sytuacji jeżeli jest jedynym spadkobiercą a zmarły nie pozostawił testamentu.

Aby odrzucić spadek, musi w ciągu pół roku od momentu kiedy dowiedział się o tytule powołania (najczęściej od momentu śmierci spadkodawcy) złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku. W przypadku nie dochowania tej procedury – odrzucenie nie jest możliwe.

Należy przy tym pamiętać, że odrzucenie ma charakter ostateczny i w tym momencie następuje utrata wszystkich praw i obowiązków spadkowych. Spadkobierca jest wtedy „wyłączony od dziedziczenia”.

Podobnie rzecz ma się z przyjęciem – przez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku – nabycie praw do niego również ma charakter ostateczny.

Trzeba mieć świadomość, że po odrzuceniu spadku do dziedziczenia ustawowego dochodzą zstępni odrzucającego (chodzi o dziecko spadkodawcy lub jego rodzeństwo),  prawo do dziedziczenia zyskują spadkobiercy w dalszej kolejności, a udziały w spadku również mogą ulec zwiększeniu.

W związku z powyższym należy więc ustalić, czy spadkobierca odrzucający spadek, ma zstępnych (np. dzieci), lub jeżeli nie – czy spadkodawca miał rodziców lub rodzeństwo.  Wtedy zostaną oni wezwani jako spadkobiercy ustawowi.

Przykład: Córka jest wskazana w umowie OFE swojego ojca, jako uposażona. Jednakże, chciałaby odrzucić spadek po nim, ze względu na zaciągnięty przez niego kredyt hipoteczny. Nie zostawił testamentu. Czy córka odrzucając spadek straci prawo do środków w OFE i ZUS?

Odp. Córka nie traci prawa do przejęcia środków z OFE i ZUS, gdyż nie mają one nic wspólnego z dziedziczeniem ustawowym.  Jeżeli jest jedynym spadkobiercą może bez problemów odrzucić spadek przez złożenie oświadczenia.

Musi jednak pamiętać, że wtedy do dziedziczenia dochodzą jej spadkobiercy (dzieci) a jeżeli ich nie ma –  rodzice spadkodawcy (ojca)  i jego rodzeństwo.

Warto sprawdzić te kwestie, gdyż można niechcący przekazać komuś zobowiązania. Chcąc uniknąć takiej sytuacji można również przyjąć spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Wtedy odpowiada się za długi tylko do wysokości masy czynnej spadku.

Reasumując

Środki zgromadzone na rachunku OFE oraz subkoncie ZUS zmarłego –  z reguły nie są częścią spadku. Prawo do nich mają osoby uposażone, wskazane przez członka funduszu, niezależnie od jego woli w ewentualnym testamencie.

Dopiero wtedy, kiedy w umowie nie zostali wskazani beneficjenci, wtedy środki wchodzą w skład masy spadkowej.

Jeżeli został spisany testament – sprawa jest jasna –  środki przysługują wtedy osobie w nim wskazanej. Wtedy musi ona obowiązkowo przyjąć spadek, gdyż jeżeli go odrzuci – straci prawo do środków, podobnie jak do całego majątku jaki został jej zapisany.

Trzeba zaznaczyć, że dziedziczenie testamentowe ma zawsze pierwszeństwo przed ustawowym, co znaczy, że w pierwszej kolejności prawo do spadku ma osoba, która została wskazana w testamencie. Dopiero, kiedy zdecyduje się na odrzucenie spadku, prawo nabywają inni spadkobiercy na zasadach dziedziczenia ustawowego.

Spadkobiercy zgłaszając się po środki do OFE (kiedy nie ma uposażonych!),obok odpisu aktu zgonu, dokumentu tożsamości oraz dyspozycji wypłaty, muszą najczęściej dostarczyć dodatkowo akt poświadczenia dziedziczenia lub prawomocne postanowienie o nabyciu spadku.

Przykłady

Jak rozliczone będą środki w następującej sytuacji? Przykład 10 000zł.

• Zmarł mąż, wiek produkcyjny, żona i 2 dzieci pozostaje. Nikt nie był uposażony. Kto dostanie w jakim %, ile % będzie wypłatą gotówkową?

50% dostanie żona jako transfer na swoje OFE (środki za okres trwania małżeństwa!), kolejne 50% zostanie podzielone między spadkobierców: nie było separacji ani rozwodu, więc będzie podział na 3 osoby (żonę i dwójkę dzieci), każda w równej części (w gotówce).

5000 – transfer na OFE żony

Kolejne 5000 – dzielone w równej części między spadkobierców (tutaj żonę i dwójkę dzieci), więc:

5000:3 = po ok.1666, 70 w gotówce.

• Zmarł mąż, wiek produkcyjny, żona i 2 dzieci pozostaje. Uposażona żona w 50%. Kto dostanie w jakim %, ile % będzie wypłatą gotówkową?

Uposażona żona: 50%  żona dostanie jako transfer na swoje OFE.  Kolejne 50% (traktowane ponownie jako 100%) ulegnie  podziałowi między uposażoną (żona dostanie wtedy 50% w gotówce), reszta (50%) zostanie rozdzielona między dwoje dzieci (w równej części).

5000 – transfer na OFE żony

Kolejne 5000 zł : 50% dla żony w gotówce – 2500 zł

Pozostałe 2500 zł po równo między 2 dzieci – 1250 w gotówce. 

• Zmarł mężczyzna, wiek produkcyjny, żona i 2 dzieci pozostaje, była żona (w związku 4 lata) była uposażona w 100%. Kto dostanie w jakim %, ile % będzie wypłatą gotówkową? – w założeniu, że kwota środków zgromadzonych przez 4 lata wynosiła te 10 000zł.

Uposażona żona dostanie 50% środków za okres trwania małżeństwa (w tym przypadku 4 lata) jako transfer. Reszta jest znowu traktowana jako 100%. Z tego żona dostanie 100% za okres trwania małżeństwa (tylko 4 lata) w gotówce. Reszta środków – zgromadzona np. po rozwodzie zostanie podzielona równo między dzieci – wypłata gotówkowa na podstawie aktu dziedziczenia i umowy o dział spadku – żona po rozwodzie nie zalicza się już do spadkobierców).

Tutaj kwoty przelewu są ciężkie do ustalenia gdyż TU przelicza je za okres trwania małżeństwa, czyli trzeba mieć informację na temat rocznej składki (one bywają różne, w zależności od wariantu umowy OFE).

Zakładając jednak, że kwota środków zgromadzonych w ciagu 4 lat małżeństwa wynosiła 10 000 zł to:
5000 zł – transfer na OFE żony

Kolejne 5000zł – dla żony gotówką (jako uposażonej w 100%)

Jeżeli pozostaną inne środki, zgromadozne poza okresem trwania małżeństwa – wtedy zostają podzielone w równej części między spadkobierców, w tym wypadku 2 dzieci (żona już nie wlicza się do spadkobierców).

• Zmarł mężczyzna, wiek produkcyjny, żona i 2 dzieci pozostaje, była żona (w związku 4 lata) była uposażona w 50%. Kto dostanie w jakim %, ile % będzie wypłatą gotówkową?

Uposażona żona dostanie 50% za okres 4 lat trwania małżeństwa jako transfer na swoje OFE. Pozostała część jest znowu traktowana jako 100% do podziału. Z tego żona dostanie 50% środków (zgromadzonych w ciągu 4 lat małżeństwa )w gotówce, reszta środków zostanie podzielona równo pomiędzy dzieci – też w gotówce.

Analogiczna sytuacja jak wyżej, z tym, że wypłata wynosi:

5000 zł – transfer na OFE żony

2500 zł – w gotówce dla żony (jako uposażonej w 50%)

Reszta środków (2500zł)+inne zgromadzone poza okresem trwania małżeństwa – są dzielone w równej części między dwójkę dzieci (żona nie wlicza się do spadkobierców).

5) Umiera mężczyzna, na 5 lat przed przejściem na emeryturę. Nigdy nie był członkiem OFE. Czy rodzinie przysługuje wypłata środków?

W powyższym przypadku wypłata nie przysługuje, gdyż wszystkie składki były od początku gromadzone tylko w ZUS, w I filarze. Nie podlegają one dziedziczeniu.

6) Zmarła kobieta, od roku przebywająca na emeryturze. Była członkiem OFE i miała subkonto w ZUS. Czy jest możliwe odziedziczenie środków?

Mimo osiągnięcia przez zmarłą wieku emerytalnego, dziedziczenie składek jest możliwe, gdyż pobierała emeryturę krócej niż 3 lata.

Autor: Izabela Stryjewska, Specjalista ds. szkód na osobach

Oceń swoje roszczenia do ZUS i OFE. Bezpłatnie.