Urazy kręgosłupa

Urazy kręgosłupa, zdarzają się bardzo często i należą do jednych z najbardziej poważnych, mogących nieść za sobą śmierć lub konsekwencje zdrowotne w tym trwałe kalectwo Poszkodowanego. Powstaję najczęściej w wyniku nieszczęśliwych wypadków typu skoki do wody oraz przede wszystkim w wypadkach komunikacyjnych.

Typowymi objawami mogącymi wskazywać na uszkodzenie kręgosłupa są m.in.:

• ból w miejscu uszkodzenia,
• zesztywnienie,
• przymusowe ułożenie głowy (przy uszkodzeniach kręgosłupa szyjnego),
• widoczne obrażenia kręgów (uwypuklenia, uskoki, garby),
• zaburzenia czucia,
• porażenie i niedowład kończyn,
• inne objawy neurologiczne, wraz z zaburzeniami świadomości,
• problemy z oddychaniem
• zaburzenia zwieraczy, czynności pęcherza moczowego i jelita grubego.

Bardzo ważna jest pierwsza pomoc udzielona choremu z podejrzeniem urazu kręgosłupa. Udzielona nieumiejętnie może bardziej zaszkodzić niż pomóc. Najważniejsze, aby pamiętać, że chory musi leżeć na twardym podłożu oraz najlepiej zostać unieruchomiony. Jeżeli trzeba go przenieść to tylko w kilka osób oraz najlepiej na czymś sztywnym i twardym (np. deska, drzwi). Zabezpieczyć przed zimnem oraz zaczekać na przybycie profesjonalnej pomocy medycznej. 

Anatomia kręgosłupa, rodzaje urazów oraz ich przyczyny

Kręgosłup zbudowany jest z kręgów połączonych stawami i połączeniami ścisłymi. Dzieli się na trzy odcinki:

• szyjny (7 kręgów)
• piersiowy (12 kręgów)
• lędźwiowy (5 kręgów)

Najbardziej powszechna klasyfikacja urazów kręgosłupa przedstawia się następująco:

• uraz kompresyjny (A)– najczęściej spowodowany osteoporozą. Powstaje gdy złamaniu ulega trzon kręgu a sam kręg zapada się. Najbardziej podatny na tego typu uszkodzenia jest odcinek piersiowy i lędźwiowy kręgosłupa,
• uraz zgięciowy (B) (hiperfleksja) – powstały najczęściej podczas uderzenia głową o dno podczas skoku „na główkę” do płytkiej wody,
• uraz wyprostny (hiperekstensja), np. uderzenie twarzą o szybę pojazdu podczas wypadku,
• uraz rotacyjny (C) (obrotowy) – spowodowany nadmierną rotacją tułowia i głowy bądź szyi, najczęściej w wypadkach samochodowych z „dachowaniem” oraz wypadkach motocyklowych,
• uraz boczny – spowodowany działaniem siły bocznej na kręgosłup szyjny (np. w uderzeniu w bok samochodu). Może powodować całkowite przerwanie rdzenia kręgowego.
• rozciągnięcie – spowodowane nadmiernym rozciągnięciem kręgosłupa i rdzenia kręgowego (uraz typu „powieszenie”).

Około połowa tego rodzaju urazów powstaje w wyniku wypadków komunikacyjnych, drugą częstą przyczyną są skoki z wysokości do wody.

Uraz kręgosłupa szyjnego typu whiplash – skręcenie i naderwanie kręgów szyjnych

Jednym z najbardziej charakterystycznych urazów kręgosłupa szyjnego jest tak zwane „smagnięcie biczem” (whiplash syndrome). Uraz ten powstaje w wyniku nadmiernego wyprostu w odcinku szyjnym a następnie jego gwałtownym zgięciu. Najczęściej dochodzi do niego w przypadku, kiedy mamy do czynienia z uderzeniem w tylną część samochodu, a zagłówek nie jest właściwie wyprofilowany. Uszkodzeniu ulegają wtedy ścięgna, mięśnie, krążki międzykręgowe i nerwy okolicy szyi. Przy tego typu urazie, najczęstszą metodą leczenia jest założenie kołnierza ortopedycznego (np. Schantza) oraz zażywanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Złamania kręgosłupa szyjnego i uszkodzenie rdzenia kręgowego

Powstają z reguły w wyniku uderzenia w głowę.  Dzielą się na stabilne, które można leczyć nieoperacyjnie, np. za pomocą kołnierza, czy orteza szyjno-piersiowa Johnsona, które stabilizują kręgosłup i umożliwiają zrost. Dodatkowo lekarz najczęściej ordynuje leki niwelujące napięcie mięśniowe oraz przeciwbólowe. Złamania niestabilne z racji tego, że mogą skutkować przemieszczaniem się odłamów wymagają zwykle usztywnienia operacyjnego (np. implantów). Przy wdrażaniu odpowiedniej metody leczenia bardzo istotna jest diagnostyka obrazowa (RTG, MR, TK) oraz konsultacja neurologiczna. Zwykle wystarcza RTG lub TK, ale w przypadku podejrzenia uszkodzeń rdzenia kręgowego stosuje się najczęściej rezonans magnetyczny.

Klasyfikację co do metody leczenia urazu przeprowadza się głównie za pomocą 3 kryteriów: morfologii, stanów więzadeł/krążków międzykręgowych oraz stanu neurologicznego. Każdy z elementów jest punktowany, jeśli suma wynosi 3 lub mniej wdraża się leczenie zachowawcze (unieruchomienie w kołnierzu), przy 5 pkt. lub więcej konieczne jest leczenie operacyjne, 4 pkt to „szara strefa” – można leczyć zachowawczo lub operacyjnie co jest oceniane indywidualnie w zależności od przypadku. Wspomniane 3 kryteria i tym samym urazy są dzielone następująco:

• morfologia (bez zmian pourazowych; prosta kompresja (złamanie kompresyjne, naruszenie blaszek granicznych, strzałkowe lub wieńcowe złamanie trzonu); złamanie wybuchowe (wieloodłamowe); dystrakcja (zwichnięcie stawów międzykręgowych, złamanie tylnych elementów kregosłupa); Rotacja/przesunięcie (zablokowanie stawów, złamanie typu „teardrop”, zaawansowane złamanie kompresyjne, obustronne złamanie nasad łuków, oderwany masyw boczny, względna kyfotyzacja > 11 stopni, ponadto każde przesunięcie kręgów względem siebie niezwiązane z chorobą zwyrodnieniową) .
• stan więzadeł/krążków międzykręgowych (nienaruszone, nieokreślone oraz uszkodzone)
• stan neurologiczny (bez ubytków, uszkodzenie korzeni, uszkodzenie rdzenia całkowite, uszkodzenie rdzenia częściowe, ucisk rdzenia z ubytkiem neurologicznym).

Złamania kręgosłupa szyjnego są znacznie częściej leczone chirurgicznie niż złamania innych części kręgosłupa. Wynika to z dużej ruchomości tego odcinka oraz bliskiego sąsiedztwa rdzenia kręgowego. Uszkodzenie rdzenia kręgowego najbardziej poważnym następstwem urazu kręgosłupa szyjnego oraz (rzadziej) piersiowego. Może on doprowadzić do całkowitego i nieodwracalnego porażenia oraz niedowładu. Kluczowe znaczenie ma tutaj konsultacja neurologiczna. Ocenę stanu oraz rokowania ustala się według skali ASIA (American Spinal Injury Classification). Obejmuje ona 5 stopni uszkodzeń od A do E, z czego A to uszkodzenie całkowite, czyli brak funkcji czuciowe/ruchowej poniżej miejsca urazu, a E to brak uszkodzenia: gdzie czucie i sprawność ruchowa poniżej poziomu urazu są prawidłowe. Przyjmuje się, że Poszkodowany znajdujący się w stanie neurologicznym A – praktycznie nie ma szans na powrót do sprawności. Im bliżej stanu E – tym szanse na powrót funkcji (czyli ustąpienie niedowładu) są większe.

Złamania kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym

Zdecydowana większość złamań w tym odcinku jest stabilna i nie wymaga interwencji chirurgicznej. Do oceny stanu faktycznego najczęściej wystarcza RTG, chociaż najczęściej stosowanym badaniem jest TK, jako bardziej czułe. W przypadku podejrzenia urazów neurologicznych wskazane jest wykonanie badania MR.

Odnośnie rodzajów leczenia to kryteria kwalifikacji do leczenia operacyjnego przeprowadza się podobnie jak w przypadku kręgosłupa szyjnego. Pod uwagę są brane trzy główne czynniki: morfologia (wygląd) złamania, stan neurologiczny oraz stan więzadła podłużnego tylnego.

Wspomniane 3 kryteria i tym samym urazy są dzielone następująco:

• morfologia (kompresyjne; kompresyjne + wieloodłamowe; rotacja/translacja; dystrakcja),
• stan neurologiczny (bez paraliżu; uszkodzenie korzeni; uszkodzenie rdzenia kręgowego i stożka całkowite lub częściowe; zespół ogona końskiego),
• stan więzadła (całe; uszkodzone częściowo, przerwane).

Uogólniając dla każdego odcinka kręgosłupa w zależności od rodzaju uszkodzenia stosuje się leczenie nieinwazyjne lub operacyjne.

Często jednak pomimo zastosowanego leczenia okazuje się, że powrót do pełnej sprawności jest niemożliwy. Poszkodowani najczęściej uskarżają się na:

• bóle kręgosłupa, zarówno części uszkodzonej jak i reszty,
• niedowłady,
• powikłanie gastroenterologiczne.

Reasumując najczęstszą przyczyną urazów kręgosłupa są wypadki komunikacyjne.

Najczęstszym powikłaniem, jest uraz odcinka szyjnego (whiplash, złamanie kręgosłupa, uszkodzenie więzadeł, wypadnięcie dysku) w następstwie mechanizmu zgięciowo- wyprostnego.

Co jest istotne, niektóre uszkodzenia kręgosłupa mogą dać o sobie znać dopiero po kilku tygodniach a nawet miesiącach od zdarzenia. Czasami to, że nie boli, nie znaczy, że nie doszło do uszkodzenia tkanek w obrębie kręgosłupa. Z racji nie podjęcia właściwego leczenia w terminie, tego typu obrażenia mogą mieć bardzo poważne skutki.

Złamania kręgosłupa a procent uszczerbku i odszkodowanie możliwe do uzyskania

W przypadku urazów kręgosłupa określenie procentu uszczerbku na zdrowiu zależy oczywiście od rodzaju uszkodzenia oraz stopnia powikłań. Każdy przypadek należy tutaj traktować indywidualnie, jednak ogólnie uszczerbek oraz odszkodowanie możliwe do uzyskania klasyfikuje się następująco:

Tabela wysokości uszczerbków i odszkodowań za urazy kręgosłupa

Warto zaznaczyć, że podane wartości odnoszą się głównie do potencjalnych kwot odszkodowania możliwych do uzyskania z OC. Nie stanowią one jednak ich precyzyjnego wyliczenia, gdyż trzeba podkreślić, że zadośćuczynienie w tym przypadku ma mieć charakter kompensacyjny. Oznacza to, że przyznana kwota ma za zadanie przynajmniej częściowo wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz przywrócić równowagę zakłóconą na skutek zdarzenia. Nie może być nadmierna w stosunku do krzywdy, lecz ma odpowiadać jej wysokości. Dlatego też przyznane kwoty mogą się różnić zasadniczo, w zależności od indywidualnego, konkretnego przypadku osoby pokrzywdzonej. Sam procent uszczerbku to tylko jeden z elementów składowych. Równie istotne są m.in.: charakter uszczerbku, jego konsekwencja na przyszłość, wiek poszkodowanego, jego zawód oraz wiek.

W przypadku tzw. NNW, kwota wypłacona zależy od ogólnej kwoty ubezpieczenia zaznaczonej w polisie oraz (w przeliczeniu na 1% uszczerbku). Niewątpliwie kwota możliwa do uzyskania z OC znacznie przewyższa sumę gwarantowaną przy polisach indywidualnych, warunkowanych przez Ogólne Warunki Ubezpieczenia.